-
1 Iушэ
-
2 Iушэ
прич. и прил. кривой, косой, искривлённый, изогнуться -
3 зэблэшын
I (зэблеш) перех. гл. провести, провезти что-л. мимо друг друга/ Зыр зым блэшын.ШитIыр зэблэшын. Сабийхэр зэблаш.II (зэблеш) перех. гл. 1. искривить, перекосить что-л. относительно друг друга/ Зыр зым елъытауэ Iушэ хъун.Пхъэхыдзэр зэблэшащ. Бжэгъухэр зэблэшащ.2. согнуть что-л. в нескольких местах/ ЩIыпIэ зыбжанэм, куэдым Iушэ щыщIын.ГъущI кIапсэр зэблэшын.3. переносное перекосить, исказить ( лицо)/ Iушэнашэ щIын.Напэр удзым зэблишащ. -
4 гъуджэ
I зеркало/ Бгъэдэтыр, пэщытыр наIуэу къызэрыщ абдж джафэ цIу.* Гъуджэм соплъэ, си халат хужьым и щIыIу псори сопхэ. Хь. Хь. Къэбэрдейм иIа псэукIэр ПащIэм и творчествэм къыхощ, цIыхур гъуджэм Iуувэм къызэрищым хуэдэу. Т. Хь.Гъуджэ нашэ (Iушэ) иплъэн резко изменить отношение к кому-л. в худшую сторону.II рентген/ Рентген бзийхэр къагъэсэбэпурэ кIуэцIым сэкъат иIэр къызэращIэ Iэмэпсымэ.Сымаджэм гъуджэ егъэплъын. -
5 дыхьэшхыкIей
неприлично громкий смех/ ЩIыкIейуэ, кIэ имыIэжу зэрыдыхьэшхым ироджэ.* ЗекIуэкIейм лъашэ уещIри, дыхьэшхыкIейм Iушэ уещI. (погов.) -
6 жьэ
1. рот/ Iупэхэм, дзэхэм я зэтехьэпIэм къыщыщIэдзауэ къурмэкъеищхьэм нэс зэхуакур.Жьэм жьэдэлъхьэн. Жьэр ущIын.* Зэтрехыр пщащэм и жьэр, жьыр а цIыкIум имыгъуэту. КI. А.2. язык ( как средство общения)/ Бзэ.* Жьэр насыпым и щIэлъэныкъуэщ. (погов.) Щхьэм жьэр и лIыкIуэщ. (погов.)Жьэ бзаджэ зэщIэхын говорить грубо, грубить.Жьэ зэщIэхын заговорить (букв. раскрыть рот).* Абы жиIэр нэгъуэщIым жегъэIи, зым и жьэ зэщIихынкъым. Iуащхь.{Я} жьэ зэсэн привыкнуть к грубостям со стороны друг друга.Жьэ мардэу жыIэн запросить определенную цену.Жьэ махуэ ипсэлъыкIын сказать что-л. к счастью.Жьэ мэхъаджэ сквернослов.* Зи жьэр мэхъаджэм и Iэр сымаджэщ. (погов.)Жьэ мыгъуэ ипсэлъыкIын сказать что-л. к несчастью.Жьэ мыгъуэ ишхыдыкIын = жьэ мыгъуэ ипсэлъыкIын.ЖьэкIэ плъэн быть ротозеем.ЖьэкIэ хэшхыхьын есть поедом кого-л.ЖьэкIэ шхын = жьэкIэ хэшхыхьын.Жьэм жьэдэмыкIын не сходить с языка.Жьэм жьэдэхуэн (жьэдыхьэн) попасть на язык.{И} жьэм къекIуэ къимыгъанэу = жьэм къихь къэмыгъэнэн.{И} жьэм къемыкIуэн язык не поворачивается.Жьэм къихь къэмыгъэнэн ругать, поносить кого-л.{И} жьэм пэшот тегъэуащ = жьэм хьэкъурт жьэдэлъын.{И} жьэм тхъурымбэ къищIауэ с пеной у рта.* -Былымыр нэхъ Iущщ фэ нэхърэ, цIапIэ гуп! - мэкIий СулътIан, и жьэм тхъурымбэ къищIауэ. Щ. Ам.Жьэм тхъурымбэ къищIыху псэлъэн говорить без умолку (букв. до появления пены у рта).Жьэм хуэхьын есть, кушать.Жьэм хьэкъурт жьэдэлъын молчать словно воды в рот набрал.{И} жьэр егъэубыдын заставить кого-л. держать язык за зубами.{И} жьэр зэтеда хуэдэ = жьэм хьэкъурт жьэдэлъын.* Сэри, си жьэ зэтеда хуэдэ, сыщысынкъым. Къу. Къ.{Я} жьэр зэтемызэгъэн не уживаться, постоянно ссориться друг с другом.Жьэр зэтенэн потерять дар речи.* -Фи жьэр зэтена, щхьэ зыгуэр жывмыIэрэ? - жиIэри старшынэр къэгубжьащ. КI. А.Жьэр зэтепIэн = жьэр убыдын.Жьэр зэтехын = жьэр зэщIэхын.* -Уэсмэн фIэкIа зи жьэ зэтезыхыфын фхэмыту ара? - жиIащ абы. КI. А.Жьэр зэщIэкъуэн придержать язык, умолкнуть.Жьэр зэщIэнэн потерять дар речи.* Ахэр фIыкIэ къызэрыхуэмыкIуар фызабэ тхьэмыщкIэм зэуэ къищIэри жимыIэжыф-Iауэ и жьэр зэщIэнащ. I. Аб.Жьэр тетIэщIэн обругать кого-л., выговорить кому-л. все, что накипело на душе.Жьэр убыдын держать язык за зубами.Жьэр утIыпщын развязать {свой} язык.Жьэр ущIауэ с разинутым ртом.Жьэр ущIын разинуть рот.{И} жьэр хуэмыубыдын не уметь держать язык за зубами. Iэхьмэд и жьэр хуэубыдтэкъым.{И} жьэр Iурыхун разинуть рот от удивления.* Мэдж къащтэри и жьэр Iурыхуащ. Iуащхь. Мэтхъэныр зыщIэс пэшым Лу щыщIыхьэм, занщIэу и жьэр Iурыхуащ. КI. А.ЖьэфI зэщIэхын говорить громко, грубо.жьэ бзаджэ злоязычный/ Дыджу, гурыуэу псалъэ.ЦIыху жьэ бзаджэ.жьэ кIуэцI полость рта/ Iупэхэм, дзэхэм я зэтехьапIэм къыщыщIэдзауэ къурмэкъеищхьэм нэс зэхуакурщ.жьэ къупщхьэ челюсть/ Дзэхэр зыхэты нэкIум хэлъ къупщхьэ.* Бзу цIыкIум и жьэ къупщхьэр щIэпкIащ. Дыщэ кI.жьэ мафIэ см. жьэ бзаджэ 1.жьэ мыгъуэ см. жьэ бзаджэ 1.жьэ нахуагъэ откровенность/ Жьэ нахуэ псалъэм къытекIа щыIэцIэщ.жьэ нахуэ откровенный/ Игу илъыр имыбзыщIу жызыIэ.ЦIыху жьэ нахуэ.жьэ пIащIэ 1. тонкогубый/ Iупэ пIащIэ. 2. болтливый, говорливый/ Псэлъэн зыфIэфI, псэлъэрей.жьэ цIапIагъэ сквернословие/ Жьэ цIапIэ псалъэм къытекIа щыIэцIэщ.жьэ цIапIэ севернослов/ ГуемыIуу псалъэ.жьэ Iушэ косоротый/ Зи жьэр, Iупэр ешэкIауэ щыт. -
7 зекIуэкIей
некрасивая походка/ КъэкIухьыкIэ мыдахэ, къэкIухьыкIэ Iей.ЗекIуэкIейм лъашэ уещIри, дыхьэшхыкIейм Iушэ уещI. (погов.) -
8 зыгъэщхьэмышэн
(зегъэщхьэмышэ) перех. гл. кубано-зеленчукские склонить, наклонить голову набок/ Щхьэр Iушэ щIын.Мыхъутар зигъэщхьэмышэу еплъырт а тIур зэрыджэгум. Хэкур т. -
9 лъапашэ
1. косолапый/ Зи лъэтхьэмпэр лъэкIуэцIымкIэ е лъэщIыбымкIэ ешэкIа (лъакъуэ).2. переносное обувь с искривленным носком/ Зи лъапэ Iушэ (вакъэ).Вакъэ лъапашэ. -
10 лъэбышэ
1. косолапый/ ЛъэбгъукIэ теувэ, лъакъуэ Iушэ.* ЛIыжь цIыкIу лъэбышэ.2. стоптанная на одну сторону ( обувь)/ Лъакъуэ Iушэм лъэкъуапIэ иригъэща вакъэ.Вакъэ лъэбышэ.* Гуэшэрыкъыр лъэбышэрэ, баш кIыхьыжьыр игъэдалъэм - Шухьэбанщ. Къэб. фольк.3. покосившийся набок (напр. дом)/ ЛъэныкъуэкIэ ещIа, лъэныкъуабэ хъуа.Унэ лъэбышэ. -
11 лъэнкIапIашэ
кривой - о голени в области икры/ ЛъэнкIапIэ Iушэ.ЦIыху лъэнкIапIашэ. -
12 пэ
1. нос/ Iэпкълъэпкъым щыщ Iыхьэу зэрыпамэу икIи зэрыбауэу цIыхум и напэм, нэгъуэщI псэущхьэхэми я нэкIум хэтыр.Пэ кIыхь.2. клюв/ Къуалэбзухэм, джэдкъазхэм я жьэр щиухым пыт къупщхьэхэр.Къазыпэ. Бзуупэ.* Уащхуэм еджэу джэдыр кIуийуэ Дыдым хуэдэу и пэр хеIу. Б. Ф.3. передняя носовая часть чего-л./ Зыгуэрым и къыщIэдзапIэ Iыхьэ.Кхъуафэжьейм и пэ.* Нил щхьэ фэкъур пэкIэ ибзуэ Кхъухь ин гуэрым дретхъуей. КIу. Б.4. кончик, острие/ КIапэ, папцIапIэ.* БжэIупэм зы чы къурагъ ин гуэрым и пэм хъуржыныр пипхэри Хъуэжэ хитIащ, зыдэкIуэм нэсу къэсыжыху илъагъун хуэдэу. Къэб. фольк.5. в знач. предлога с род. пад. впереди кого-чего-л./ Зыгуэрыр уи ужьу, уи кIэ иту.И пэ илъэдэн. И пэ иту кIуэн.6. начало чего-л./ КъегъэжьапIэ, къыщIэдзапIэ.* И пэр умыщIэу и кIэр пщIэркъым. (погов.) Фэ фи хасэм си къыхыхьэ и пэр хъуэхъуу, и кIэр хъуанэу.. тхьэм имыщIкIэ. Нарт.И пэ лъы ивэжауэ балбес.* Уахьмакъыу, уи пэ лъы ивэжауэ дунейм утетмэ, абы {Нурхьэлий} къыщыщIам гу лъыптэн? Iуащхь. ПэкIэ къешэкIын водить кого-л. за нос.* - Сэ пэкIэ сыкъевмышэкIыу си бохъшэр къысхуэвгъуэтыж! - жеIэ Тыкъыр. Щ. Т. ПэкIэ псы ефэн быть глупцом (букв. пить носом воду).* Пэжщ, Нурхьэлий абы хуэдиз бзаджагъэ хэлъкъым, ауэ пэкIэ псы ефэркъым. КI. А. ПэкIэ {пэнцIывкIэ} щIегъэфэн (щIегъэсэн, щIегъэхуэн) = пэкIэ щIыр егъэвэн. ПэкIэ щIыр егъэвэн заставить кого-л. пропахать землю носом.* Щыгъэт, Астемыр, пэкIэ щIыр уэзмыгъавэмэ, си тхьэрыIуэщ. Iуащхь. И пэм изэрыхьын случайно оказаться перед кем-л. (о животных, о человеке). Пэм ипкуэным хуэдэу щабэ необычно мягкий. И пэм кърихун исходить от кого-л. (напр. о слухе).* Псом ящхьэр зи пэ кърихур Бэхъукъуэмрэ Алыджэмрэ я гупырщ. КI. Т. {И} пэм (и пащхьэм) къизэрыхьын = и пэм изэрыхьын. {И} пэм лъы къихун разбить кому-л. нос до крови. Пэм мафIэ бзий кърихун метать искры. Пэр дэгъэзеин задирать нос. Пэр дэкъеин = пэр дэгъэзеин. Пэр дэлъэфеин 1) шмыгать носом 2) переносное напускать на себя жалкий вид. Пэр зэкIуэцIынэн заложить - о носе. И пэр иджыри хуэлъэщIыжыркъым нос не дорос. Пэр икъэн = пэр дэгъэзеин. И пэр имылъагъужыху (ефэн) напиться до положения риз. Пэр кудэн ударять в нос (о резком, неприятном запахе). Пэр къижын течь - о соплях. Пэр къилъэфын сморкаться. И пэр къыпыхун повесить нос.* КъыщIыхьар кIуэри и щхьэр егухауэ, и пэр къыпыхуауэ стIол кIапэм деж тIысащ, фIэхъуси сэлами щымыIэу. Къ. Хь. Си пэр позгъэупщIынщ клянусь! (букв. дам свой нос отрезать, если..).* {Долэт:} - Къэрал пхъуантэм} щхъухь ирамыхьамэ си пэр позгъэупщIынщ. Iуащхь. Пэр хэIун совать ( свой) нос куда-л. И пэр хуэлъэщIын утереть нос кому-л.* Абы и пэр хуэлъэщIын хуейщ, армыхъумэ тIэкIу зыкъыфIэщIыж хъуащ. Къэб. И пэр щIивэн споткнуться; потерпеть неудачу.* Хэт и фIэщ хъунт а къэхъуар къэхъуну, хэт и гугъэнт Долэт лъэпэрапэу и пэр щIивэну. КI. А. Пэр щIым хущыхуэн показать, где раки зимуют (букв. тереть нос о землю).* ПхуэзгъэпцIащ, а уи пэр щIым пхущызмыхуэмэ, щыгъэт, уи мыIуэхуми уи бэлагъ хыумыIу. Iуащхь. {И} пэр щIым щыхъуэн = пэр щIым хущыхуэн.пэ вей засохшие сопли/ Пэшын Iув, пэшын гъуа.пэ гъуанэ ноздри/ Пэм иIэ гъуанэ щыбауэкIэ жьы эрыкIуэр.пэ кIуэцI внутренность, полость носа/ Пэм и кум щыIэхэр, и кIуэцIым итхэр.Пэ кIуэцIыр къихун.пэ тIей курносый/ И щхьэмкIэ худэкъея пэ, пэтIинэ.пэ Iушэ кривоносый/ Зи пэр мызахуэ, лъэныкъуэкIэ ешэкIа. -
13 пщашэ
кривошеий/ Зи пщэр Iушэ. -
14 тхэн
(матхэ) неперех. гл. писать/ Псалъэхэр, макъхэр хьэрфкIэ къэгъэлъэгъуэн. К ъалэмкIэтхэн. И тхыр къеузын. И тхыр Iушэ хъун. -
15 узижэгъуэн
враг, недруг/ Жагъуэу укъэзылъагъу, Iейуэ къыпхущыт, жагъуэгъу.* Узижэгъуэным и мылъкур ахъшэ ухъу. (погов.)Узижэгъуэным и махуэу см. узижэгъуэну.* Мэзхъумэр.. узижэгъуэным и махуэу зы жэщым жьы, плIэ Iушэ хъуат. Черк. таур. -
16 Iушагъэ
кривизна/ Iушэ псалъэм къытекIа щыIэцIэ. -
17 Iушэнашэ
очень кривой; совершенно неровный/ Хуабжьу Iушэ, зэблэша.Гъуэгу Iушэнашэ. -
18 линие
1) линиялиние Iушэ кривая линиялиние итхъэн провести линию2) линия (ряд)3) перен. линия (направление). -
19 аркъыу
шэрхъ гудзэр къэлалэу шэрхъыр Iушэ хъумэ
искривление обода колеса арбы из-за ослабления спицы -
20 аркъуу
1. жьы хъууэ зи лъакъуэхэр Iушэ хъужа цIыху, псэущхьэ
возрастное искривление ног у людей и животных
2. жьыгъэм къарууншэ дыдэ дэхъужа
старческое бессилие
Страницы
- 1
- 2